چرا شب قدر مخفى است؟

"بسیارى معتقدند: مخفى بودن شب قدر در میان شب هاى سال، یا در میان شب هاى ماه مبارک رمضان، براى این است که: مردم به همه این شب ها اهمیت دهند، همان گونه که خداوند:

رضاى خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روى آورند.

غضبش را در میان معاصى پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند.

دوستانش را در میان مردم مخفى کرده، تا همه را احترام کنند.

اجابت را در میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها رو آورند.

اسم اعظم را در میان اسمائش مخفى ساخته، تا همه را بزرگ دارند.

و وقت مرگ را مخفى ساخته، تا در همه حال آماده باشند.

و این، فلسفه مناسبى به نظر مى رسد.

آیا شب قدر در امت هاى پیشین نیز بوده است؟

ظاهر آیات این سوره، نشان مى دهد: شب قدر مخصوص زمان نزول قرآن و عصر پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نیست، بلکه، همه سال تا پایان جهان تکرار مى شود.

تعبیر به فعل مضارع (تَنَزَّلُ) که دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه «سَلامٌ هِیَ حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» که نشانه دوام است نیز، گواه بر این معنى است.

به علاوه، روایات بسیارى که شاید در حدّ تواتر باشد نیز، این معنى را تأیید مى کند (این نسبت به آینده).

ولى، آیا در امتهاى پیشین نیز بوده است، یا نه؟.

صریح روایات متعددى این است: این از مواهب الهى بر این امت مى باشد، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است:

 اِنَّ اللّهَ وَهَبَ لاُِمَّتِى لَیْلَةَ الْقَدْرِ لَمْ یُعْطِها مَنْ کانَ قَبْلَهُمْ:

 «خداوند شب قدر را به امت من بخشیده، و احدى از امت هاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند»."(2)

چگونه شب قدر برتر از هزار ماه است؟

ظاهر این است: بهتر بودن این شب از هزار ماه، به خاطر ارزش عبادت و احیاى آن شب است، و روایات فضیلت «لیلة القدر» و فضیلت عبادت آن که در کتب شیعه و اهل سنت فراوان است، این معنى را کاملاً تأیید مى کند.

علاوه بر این، نزول قرآن در این شب، و نزول برکات و رحمت الهى در آن، سبب مى شود که از هزار ماه برتر و بالاتر باشد.

در حدیثى، از امام صادق(علیه السلام) آمده است: به «على بن ابى حمزه ثمالى» فرمود:

«فضیلت شب قدر را در شب بیست و یکم و بیست و سوم بطلب، و در هر کدام از این دو، یک صد رکعت نماز به جاى آور، و اگر بتوانى هر دو شب را تا طلوع صبح احیا بدار و در آن شب غسل کن».

راوى مى گوید: عرض کردم: اگر نتوانم این همه نماز را ایستاده بخوانم؟

فرمود: نشسته بخوان.

عرض کردم: اگر نتوانم؟

فرمود: در بستر بخوان، و مانعى ندارد در آغاز شب، خواب مختصرى بکنى و بعد مشغول عبادت شوى، درهاى آسمان در ماه رمضان گشوده است، شیاطین در غل و زنجیرند، و اعمال مؤمنین مقبول است و چه ماه خوبى است ماه رمضان»؟!(1)

آیا شب قدر در مناطق مختلف، یکى است؟

مى دانیم: آغاز ماه هاى قمرى، در همه بلاد یکسان نیست، و ممکن است در منطقه اى امروز اول ماه باشد و در منطقه دیگرى دوم ماه، بنابراین، شب قدر نمى تواند یک شب معین در سال بوده باشد، چرا که فى المثل: شب بیست و سوم در «مکّه» ممکن است شب بیست و دوم در «ایران» و «عراق» باشد، و به این ترتیب، قاعدتاً هر کدام باید براى خود شب قدرى داشته باشند.

آیا این با آنچه از آیات و روایات استفاده مى شود که: شب قدر یک شب معین است، سازگار است؟!

پاسخ این سؤال با توجه به یک نکته روشن مى شود و آن این که:

شب، همان سایه نیم کره زمین است که بر نیم کره دیگر مى افتد، و مى دانیم: این سایه همراه گردش زمین در حرکت است، و یک دوره کامل آن در بیست و چهار ساعت انجام مى شود، بنابراین ممکن است شب قدر یک دوره کامل شب به دور زمین باشد، یعنى مدت بیست و چهار ساعت تاریکى که تمام نقاط زمین را زیر پوشش خود قرار مى دهد، شب قدر است، که آغاز آن از یک نقطه شروع مى شود و در نقطه دیگر پایان مى گیرد .

نوشته شده توسط عزیز سالمی

پی نوشت ها

1 ـ «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 625، حدیث 58 (با تلخیص).

مطالب فوق برگرفته شده از تفسیر نمونه ج 27 است